facebook instagram

Krynica Dolna i Dolina Czarnego Potoku

Krynica Dolna – to południowa dzielnica miasta położona w dolinie Kryniczanki. Znaczna jej część stanowiła dawniej oddzielną miejscowość pod nazwą Krynica-Wieś. Według ludowych przekazów na przełomie XVI i XVII wieku pierwszym osadnikiem był niejaki Homa, dlatego też miejsce to zwano długo Homowym Siołem. W 1651 r. powstała tam parafia grekokatolicka, gdyż większość mieszkańców była Łemkami. Oprócz rolnictwa i pasterstwa zajmowali się także sukiennictwem. Od 1911 r. stanowiła jednomiejscowościową oddzielną gminę wiejską, jej mieszkańcy byli jednak silnie związani z mieszkańcami uzdrowiska. Sprzedawała im płody rolne i leśne i pracowała w zakładzie Zdrojowym trudniąc się dorożkarstwem i transportem konnym (gdy nie istniało jeszcze połączenie kolejowe Muszyna-Krynica). W okresie międzywojennym działały tu drobne zakłady przemysłowe: młyn, dwa tartaki, olejarnia, folusz, dwie cegielnie i rzeźnia. To właśnie na tym terenie zaczęła swoją działalność Ruska Partia Włościańska i Związek Łemkowski wydający własny tygodnik „Łemko”(jego wydawca-Metody Trochanowski opracował nawet elementarz łemkowski). Tak kształtowała się powoli tożsamość łemkowska jako odrębnego narodu Rusińskiego (a nie jak uważają niektórzy – Ukraińców czy część Rosjan). W okresie wojny działaczy łemkowskich poddawano represjom, czasem nawet wywożono do obozów koncentracyjnych. Wielu z nich współpracowało z polskim podziemiem uczestnicząc w organizacji szlaków kurierskich na Węgry. 21 stycznia 1945 r. Krynicę zajęły oddziały Armii Czerwonej. Zastraszona ludność łemkowska zdecydowała się na dobrowolny wyjazd do ZSRR. Pozostałych wysiedlono w ramach akcji „Wisła” w roku 1947 na polskie ziemie zachodnie. 28 XII 1946 r. parafia grekokatolicka została przemianowana na rzymskokatolicką. Pod koniec lat pięćdziesiątych do Krynicy Dolnej powróciły z wysiedlenia nieliczne rodziny łemkowskie. Ich krynicka społeczność liczy dziś ok. 400 osób. W ostatnich latach ten rejon uzdrowiska bardzo się rozbudował tracąc całkowicie swój wiejski charakter.

Kościół p.w. MB Nieustającej Pomocy, dawniej cerkiew grekokatolicka p.w. Objawienia Pańskiego – położona jest przy ul. Kraszewskiego, poniżej ujścia Czarnego Potoku do Kryniczanki. Zbudowana została w latach 1865-75 w miejscu starej XVI-wiecznej cerkwi drewnianej. W okresie 1959-62 odnowiono ją i zmodernizowano. Cerkiew zwieńczona jest siodłowymi dachami i okazałą wieżą, a także siedmioma wieżyczkami nakrytymi baniastymi hełmami. Ze starego wystroju wnętrza zachowały się ścienne polichromie, górna część ikonostasu oraz cztery drewniane ołtarze boczne. Od 1987 r. zaczęto ponownie odprawiać tu nabożeństwa w obrządku wschodnim – na tablicy informacyjnej przy cerkwi widnieje napis: „Obecnie, zgodnie ze starą tradycją na tym terenie o wzajemnej tolerancji i poszanowaniu inności, z Domu Bożego w Krynicy korzystają na Chwałę Bożą obie konfesje: greckokatolicka i rzymskokatolicka przy zachowaniu swych odmienności liturgicznych”. Powyżej cerkwi znajduje się rozległy cmentarz z pojedynczymi łemkowskimi krzyżami kamiennymi (najstarsze z początku XX w.).

Stary Cmentarz – znajduje się przy ulicy biorącej od niego nazwę – ul. Cmentarnej, zachodniej przecznicy ul. Kraszewskiego. W licznych mogiłach spoczywają tu obok szarych mieszkańców ludzie szczególnie zasłużeni dla Krynicy, wśród nich: Leon Nowotarski - długoletni dyrektor uzdrowiska, mgr Roman Nitribitt, ks. Kan. Adam Cisowski – budowniczy kościoła św. Antoniego, dr Mieczysław Dukiet, poeta Henryk Zbierzchowski, a także w ostatnich latach często odwiedzane miejsce wiecznego spoczynku Epifana Drowniaka, znanego jako Nikifor Krynicki. Przed kaplicą cmentarną stoi pomnik-głaz z napisem „Ofiarom faszyzmu i komunizmu”, a za kaplicą znajduje się kwatera żołnierska z I wojny światowej.

Cerkiew Prawosławna p.w. Równego Apostołom księcia Włodzimierza
- Została zbudowana w latach 1983-1996 z cegły, w tradycji budownictwa cerkwi wschodniosłowiańskich. Na Łemkowszczyźnie podobna znajdowała się jedynie w gorlickiej Klimkówce. Wewnątrz znajduje się ikonostas i kilka ikon, a w przedsionku - zabytkowy obraz ze sceną sądu Chrystusa oraz wyciętą w drewnie sceną Ukrzyżowania, pochodzącą prawdopodobnie ze zwieńczenia ikonostasu. W przedsionku umieszczono tablicę informującą, że cerkiew ta jest symbolem przywiązania Rusinów-Łemków do wiary ojców – prawosławia. Służba Boża w niedziele i święta o godz. 10:00.

Dolina Czarnego Potoku – ciągnie się na zachód od ul. Kraszewskiego (za szpitalem miejskim w prawo). Swą nazwę zawdzięcza bystremu strumieniowi wzdłuż którego wiedzie droga na północny-zachód. Po 3,5 km można odbić na ul. Ludową, gdzie znajduje się Ośrodek Wypoczynkowy Krakowskiego Uniwersytetu Rolniczego oraz siedziba Leśnego Zakładu Doświadczalnego pełniącego na tym terenie nie tylko funkcję nadleśnictwa, ale także placówki dydaktyczno-szkoleniowej (przeprowadzane są tu ćwiczenia, zajęcia praktyczne oraz badania Wydziału Leśnego Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie). Kierując się dalej w górę Czarnego Potoku mijamy pole namiotowe i największą tutejszą atrakcję – dolną stację kolejki gondolowej na Jaworzynę Krynicką. Oddany do użytku 21 VIII 1997 r. odcinek liczy 2284 m długości. Do roku 2007 wagoniki wywiozły na szczyt ponad 7 milionów pasażerów (56 wagoników posiada przepustowość 1600 osób na godzinę). Gondola stała się już właściwie krynicką ikoną, symbolem rozpoznawczym miasta i jednym z najbardziej przyciągających do niego obiektów. W sezonie zimowym, który trwa tu od grudnia do marca narciarze mają do dyspozycji liczne trasy narciarskie o różnych poziomach trudności, a w ostatnich latach stanął na tzw. Izworze wyciąg krzesełkowy. W przyszłości planowana jest budowa dolnej stacji kolejki w centrum miasta. Na końcu Czarnego Potoku znajdują się wielkie hotele „Pegaz” i „SPA Dr Irena Eris” oraz rozległy parking.

Jaworzyna Krynicka
– to najwyższy szczyt wschodniej części Beskidu Sądeckiego (1114 m. n.p.m.). Stanowi węzeł dwóch szlaków górskich: zielonego (ciągnącego się z centrum Krynicy przez Przełęcz Krzyżową, a dalej do Szczawnika) i czerwonego (wiodącego spod centrali GOPR w centrum Krynicy, obok pola namiotowego i dalej na szczyt Runka Łabowską Halę, w kierunku Rytra). Ze szczytu roztacza się przepiękna panorama na odległe o 50 km Tatry, a także Beskid Niski z Lackową, Gorce z Turbaczem, Beskid Wyspowy z Mogielicą oraz Małe Pieniny. Na północnym stoku Jaworzyny, 10 min marszu od szczytu znajduje się Schronisko
PTTK
im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. W 1937 roku oddane do użytku przez Polskie Towarzystwo Tatrzańskie mieściło 70 miejsc noclegowych, stylową jadalnię i małe muzeum przyrodnicze. W księdze pamiątkowej znajdują się wpisy takich osobistości jak: królowa holenderska Juliana z mężem, śpiewak Jan Kiepura, czy wielki działacz turystyczny Mieczysław Orłowicz. Niestety w roku 1943 Niemcy spalili schronisko. Po wojnie otwarto nowe, mniejsze - pod nazwą „Sarenka”. Jednak i ono nie przetrwało do dziś. Obecne pochodzi z roku 1966, choć gruntownie przebudowane przy okazji budowy gondoli – stanowiąc hotel górski z 34 miejscami. Nieopodal schroniska stoi niewielki, stylowy budynek dyżurki GOPR oraz Ośrodek Kultury Turystyki Górskiej PTTK działający od 1970 r. Wewnątrz mieści się muzealna ekspozycja poświęcona historii turystyki w Beskidzie Sądeckim. Osobne gabloty upamiętniają działaczy: Kazimierza Sosnowskiego, Walerego Goetla i Zygmunta Hetpera. W drugiej Sali mieści się ciekawa makieta okolicznych szczytów oraz sezonowe wystawy przyrodnicze. Przed budynkiem Ośrodka znajduje się spory plac, na którym co roku w noc sylwestrową odbywa się uroczysta „Msza Ludzi Gór”. Pod schronisko najłatwiej dostać się ubitą drogą gospodarczą oznaczoną znakami szlaku rowerowego (wygodna nawet w razie złej pogody). Różnica wzniesień wynosi ok. 500 m. Czas zejścia to ok. 1,5 godziny, a podejścia 2,5.