Sztuka Art Brut - wystawa czynna do 31.03.2014r.

Data od: 2014-03-03 do: 2014-03-31

Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu zaprasza

 

Sztuka Art Brut ze zbiorów Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu

 

Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju oddział Muzeum Okręgowego w Nowym Sączu

Krynica-Zdrój, Bulwary Dietla 19

 

Termin „art brut” wywodzi się z języka francuskiego i tłumaczony jest jako „sztuka surowa”.

Jest to twórczość ludzi nie posiadających profesjonalnego przygotowania plastycznego, tworzona spontanicznie, z potrzeby ducha. W dzisiejszym czasie sztuka ta, do której zaliczamy i twórczość Nikifora, uzyskała pełnoprawne miejsce w strukturze współczesnej plastyki. Funkcjonuje w społecznym obiegu, działają nawet specjalistyczne galerie prezentujące ten rodzaj twórczości, bogate kolekcje tworzą niektóre muzea. Jedną z najcenniejszych w Polsce posiada Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu.

Patron muzeum w Radomiu, wybitny polski malarz Jacek Malczewski, urodził się
w tym właśnie mieście w 1854 r. Z ziemią  radomską od pokoleń związana była jego
rodzina. Muzeum posiada bardzo cenną kolekcje malarstwa polskiego XIX i XX wieku, a w
niej kilkadziesiąt obrazów Jacka Malczewskiego, a także prace tak znanych malarzy jak,
Józef Brandt, Józef Chełmoński, Józef Mehoffer, Leon Wyczółkowski, Stanisław
Wyspiański, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Tadeusz Kantor i wielu innych.

Jest rzeczą godną podkreślenia, że muzeum posiadające tak znakomitą kolekcje
malarstwa akademickiego, zdecydowało się, jako jedno z pierwszych w Polsce, na
budowanie równolegle ambitnej kolekcji sztuki nieprofesjonalnej. Tworzenie kolekcji
rozpoczęto pod koniec lat 70. XX w., obecnie liczy ona blisko 600 obrazów wykonanych
przez ponad 50 artystów z całej Polski.
Kolekcja jest w dużej mierze dziełem autorskim etnografa Adama Zielezińskiego
/obecnego dyrektora muzeum w Radomiu, a w przeszłości wieloletniego kuratora
zbiorów sztuki nieprofesjonalnej w tym muzeum/. W latach 80. XX w. kolekcja tworzona
była w ścisłej współpracy z Aleksandrem Jackowskim, jednym z najwybitniejszych na
świecie znawców twórczości nieprofesjonalnej. Dzięki temu systematycznemu
i ukierunkowanemu współdziałaniu, do zbiorów muzeum trafiły prawie wyłącznie prace
wykonane przez najlepszych w Polsce przedstawicieli sztuki nieprofesjonalnej, naiwnej
czy tez art brut, jak dzisiaj najbardziej ogólnie, choć nie zawsze precyzyjnie, określa się ten
rodzaj twórczości.

Efektem tej współpracy i zarazem bardzo ważnym momentem w dziejach
muzeum w Radomiu stało się zorganizowanie przez nie w 1985 r. głośnej, o historycznym
już znaczeniu wystawy pt. „Talent, pasja, intuicja”, największej jak na owe czasy prezentacji
twórczości nieprofesjonalnej w Polsce. Wystawa odniosła wielki sukces artystyczny,
pozwoliła tez na istotne wzbogacenie kolekcji i wyznaczyła radomskiemu muzeum ważne
miejsce pośród instytucji zajmujących się twórczością art brut .Wyrazem tego było m.in.
powierzenie muzeum przez Ministerstwo Kultury i Sztuki organizacji polskiej ekspozycji
na Światowym Triennale Sztuki Nieprofesjonalnej INSITA 94 w Bratysławie / najważniejszy
na świecie przegląd sztuki naiwnej, nieprofesjonalnej i art brut/. Wystawa „Talent Pasja
Intuicja” została po dwudziestu latach powtórzona, przy współorganizacji Państwowego
Muzeum Etnograficznego w Warszawie i Muzeum Okręgowego w Nowym Saczu.
Prezentowano ja kolejno w tych trzech miastach, a sadeąka ekspozycja realizowana była
równocześnie w Nowym Saczu, /Galeria Dawna Synagoga/ i właśnie w Muzeum Nikifora
w Krynicy. Zaprezentowana na wystawie niezwykła twórczość cieszyła się wszędzie
wielkim zainteresowaniem zwiedzających i uznaniem krytyki. Muzeum radomskiemu
jako inicjatorowi tych i wielu innych działań artystycznych, przypada ważna rola i zarazem
zasługa systematycznego wprowadzania sztuki art brut do najlepszych galerii i salonów
wystawowych w Polsce, na równych prawach ze sztuka „uczona”.

Na obecnej wystawie zaprezentowano wybrane, znakomite i w wielu przypadkach
słynne już obrazy, eksponowane na wielu wystawach w kraju i za granica, gdyż nie
jest dzisiaj możliwe zrobienie w Polsce dużej, przekrojowej wystawy sztuki art brut
z pominięciem zbiorów radomskich. W kolekcji tej i na wystawie znajdują się prace
polskich „klasyków” tego gatunku sztuki, tak znanych artystów, jak m.in. Teofil Ociepka,
Paweł Wróbel, Edmund Monsiel, Erwin Sówka czy Katarzyna Gawłowa. Znajdują się w niej
także prace twórców z terenu Sądecczyzny, takich jak, Maria Wnęk, Władysława Iwańska,
Ludwik Więcek. Prace sadeckich twórców nie sa jednak na tej wystawie pokazane, z uwagi
na fakt ze każdy z wyżej wymienionych artystów miał już w Muzeum Nikifora swoją
indywidualną wystawę, postanowiono dać pierwszeństwo twórcom z innych regionów
Polski. Wystawa daje więc wyjątkową okazje zobaczenia nigdy wcześniej nie
prezentowanych u nas niezwykłych obrazów Justyny Matysiak, jedynej jak dotąd polskiej
laureatki nagrody Grand Prix na Triennale INSITA w Bratysławie / 2007 r./. Prawdziwym
rarytasem jest jedyny obraz legendarnego śląskiego malarza okultysty Teofila Ociepki,
który choć namalował w sumie w życiu niewiele prac, sławą dorównuje niemalże samemu
Nikiforowi. Muzeum w Radomiu posiada także kilka cennych obrazów Nikifora, które
trafiły do zbiorów jako dar Andrzeja Wajdy. Słynny reżyser spędził bowiem w Radomiu
dzieciństwo i lata szkolne, chętnie wspomina ten okres i jest bardzo zaprzyjaźniony
z miejscowym muzeum.

Artyści z kręgu sztuki art brut to ludzie niezwykli - chociaż dzieli ich bardzo wiele:
wiek, wyksztalcenie, doświadczenie życiowe, status materialny, to jednak od różnic
silniejsza jest wspólna im wszystkim pasja tworzenia i wiara we własną artystyczną
intuicje, które sprawiają, że twórczość ta jest tak bardzo autentyczna.

Zbigniew Wolanin
kurator wystawy